Het plan was om een blog te schrijven over eenvoudige, budgetvriendelijke kerstmenu’s. Ik dook in het wereld wijde web en ontdekte dat er al heel wat websites bestaan met een dergelijk aanbod. Dat blog-idee leek me bijgevolg wat overbodig. Maar wat ook wel opviel, is dat de kalkoen écht een prominente rol inneemt in het kerstgebeuren. Hele kalkoenen, halve kalkoenen, in stukjes gesneden kalkoenen,… je vindt ze overal. Maar wie had ooit het lumineuze idee om kerst en kalkoen met elkaar te verbinden? Ik opende een nieuw tabje in mijn browser en ging op zoek. Het resultaat lees je in “waarom we het doen met kalkoen”.
Lang, lang geleden…
In de middeleeuwen (tussen 400 en 1500 na Christus) domineerde gevogelte, zoals kip en gans, de kerstmaaltijden in Europa. Deze dieren leefden op boerderijen en waren beschikbaar voor consumptie rond de kersttijd. Geroosterd vlees was een veelvoorkomend gerecht, en mensen maakten gebruik van kruiden en specerijen om de smaak te verbeteren. Ook serveerde men er diverse soorten brood, kaas en fruit, afhankelijk van wat er in de regio beschikbaar was.
Nog steeds lang geleden, maar iets minder lang
Tijdens de renaissanceperiode (1400 – 1600 na Christus) begon de Europese keuken zich verder te ontwikkelen en te verfijnen. Dit kwam onder andere door de ontdekking van de Nieuwe Wereld. Ik dateer die voor de gemakkelijkheid in 1492 en schrijf ze aan Christoffel Columbus toe, maar denk daar gerust het jouw van. Al snel vonden nieuwe ingrediënten zoals aardappelen, tomaten en chocolade hun weg naar onze (kerst)keuken.
“Snel” is trouwens relatief. Het duurde vermoedelijk tot 1536 voor Diego de Amalya de 1e aardappelplant vanuit Zuid-Amerika mee naar Europa nam. De tomaat arriveerde al in 1519 in Europa en de chocola in 1528. We stelden toen al de juiste prioriteiten.
In Noord- en Centraal-Amerika liepen gedomesticeerde kalkoenen rond. De ontdekkingsreizigers bestempelden hen foutief als de parelhoenen die ze uit het Oosten kenden. (Voor de Franssprekende lezers: het woord “dinde” komt van “une poule d’Inde, een Indisch kieken dus.) Ze importeerden de kalkoenen naar Europa én de rest van Noord-Amerika. Dat laatste was eigenlijk overbodig. Er liepen daar al wilde kalkoenen rond; het soort dat in de VS traditioneel op Thanksgiving Day wordt gegeten.
En toen kwam de gouden eeuw
In de 17e en 18e eeuw ontdekte de Europese adel de charme van de grote banketten. Dit beïnvloedde de manier waarop men kerstmaaltijden bereidde en presenteerde. Exotische specerijen, suikerwerk en ingewikkelde gerechten waren kenmerkend voor deze tijd. De hedendaagse overvolle kersttafels hebben we dus aan deze mensen te danken.
Kalkoenen stonden vooral bij die elite op het menu; ze werden aanzien als een delicatesse.
Langzaam maar zeker werd de kalkoen meer toegankelijk voor bredere lagen van de Europese bevolking. Het idee van het serveren van een groot stuk gevogelte, zoals kalkoen, tijdens feestelijke gelegenheden werd gebruikelijker.
De industriële revolutie en het Victoriaanse tijdperk
Tijdens het Victoriaanse tijdperk werd het in Engeland “normaal” om kalkoen te serveren tijdens het kerstdiner, vooral onder de middenklasse. Charles Dickens’ novelle “A Christmas Carol” in 1843, waarin een feestelijk kerstdiner met kalkoen een prominente rol speelt, beïnvloedde de Engelse kersttradities sterk.
Dankzij de de industriële revolutie en de daaropvolgende modernisering van de landbouw en voedselproductie werden meer ingrediënten toegankelijk voor een breder publiek. Vlees bleef een belangrijk onderdeel van het kerstmenu, maar er kwamen meer variaties en bereidingswijzen beschikbaar. Gevulde kalkoen en varkensgebraad werden populaire keuzes, en bijgerechten zoals cranberrysaus, aardappelpuree en groenten maakten hun intrede op de kersttafel.
En dat is dus waarom we het doen met kalkoen…
Het kerstmenu in West-Europa blijft natuurlijk wel evolueren. Trends op het gebied van voeding, gastronomie en duurzaamheid drukken duidelijk hun stempel, waardoor het niet meer voor iedereen een evidentie is om kalkoen om het menu te zetten. Ikzelf heb nog nooit een kalkoen in mijn oven gestoken en ben dat precies ook niet van plan in de nabije toekomst. Wij vieren de laatste jaren relatief sober kerst; 2 jaar geleden aten we tapas, vorig jaar hadden we vegetarische quiches. Als het maar lekker en gezellig is!
Wat staat er bij jou trouwens op het kerstmenu? Ik heb er nog geen idee van hoe en wanneer we kerst vieren, laat staan wat er op tafel komt. Maar kalkoen zal het zeker niet worden! Laat gerust wat tips achter in een reactie hieronder.
Meer lezen?
- “Het ideale kerstmenu“, een blog van vorig jaar over het menu van het jaar daarvoor.
- “Waar ik de mosterd vandaan haal“. Als we dan toch over eten bezig zijn…
- “Grip op de middagdip“. Ik geef momenteel opleiding op het werk en ervaar telkens weer hoe zwaar mijn publiek het vlak na de middagpauze heeft. Bijgevolg zijn dat voor mij ook moeilijke momenten.
Anita